Maria Wittek

Maria Wittek, ps „Pani Maria” „Mira”  – Komendantka Naczelna Przysposobienia Wojskowego Kobiet w latach 1928-34, od roku 1935 Naczelnik Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, szefowa Wojskowej Służby Kobiet od października 1939 roku, pierwsza w historii kobieta-generał Wojska Polskiego.

Urodziła się 16 sierpnia 1899 roku w Trębkach niedaleko Gostynia. Jej ojciec Stanisław był działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej. Zagrożony aresztowaniem przeniósł się wraz z rodziną na wschód. Tam Maria wstąpiła do III Drużyny Harcerskiej, specjalizującej się w zdobywaniu umiejętności wywiadowczych. W 1917 roku należała do Polskiej Organizacji Wojskowej i ukończyła szkołę podoficerską.  Równocześnie zdała maturę i rozpoczęła studia na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Kijowskiego.  Brała udział w obronie Lwowa za co później została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. W grudniu 1921 roku została przeniesiona do Ochotniczej Legii Kobiet, a po rozwiązaniu OLK została jedną z inicjatorek ruchu przysposobienia wojskowego kobiet. W 1923 roku weszła w skład Komitetu Społecznego  Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju. W latach 1928-34 pełniła funkcję Komendantki Naczelnej Przysposobienia Wojskowego Kobiet. We wrześniu 1939 roku pełniła funkcję Komendantki Głównej Kobiecych Batalionów Pomocniczej Służby Wojskowej. Walczyła w obronie Lwowa a następnie przedostała się do Warszawy, gdzie rozpoczęła działalność w Służbie Zwycięstwu Polsce. Kierowała  głęboko zakonspirowaną komórką KG SZP o kryptonimie „Spółdzielnia”, której zadaniem było stworzenie sieci łączności na terenie całego kraju. W marcu 1940 roku generał Stefan Rowecki „Grot” przemianował PSK na Wojskową Służbę kobiet, na czele której miała stać właśnie pułkownik Maria Wittek. Jej mieszkanie u Sióstr Urszulanek przy ul. Gęsiej 1 stało się jednym z najważniejszych ośrodków polskiej konspiracji. Brała również udział w Powstaniu Warszawskim. Po jego upadku opuściła stolicę razem z cywilami i przeniosła się do Częstochowy gdzie kontynuowała swoją działalność do rozwiązania Armii Krajowej w styczniu 1945 roku. Później zaangażowała się w antysowiecką konspirację pod kryptonimem „Nie”.

Po wojnie Wittekówna pracowała nad odtworzeniem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego a następnie, po jego zlikwidowaniu w 1948 roku została szefem Wydziału Kobiecego Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. W 1949 w ramach represji wobec żołnierzy AK została aresztowana i osadzona w więzieniu na pół roku. Po tym czasie rozpoczęła pracę w Kiosku „Ruchu”. W 1970 r. zainicjowała powstanie przy Towarzystwie Miłośników Historii, Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość. Przyczyniła się do powstania„Słownika uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej”, wydanego w 1988 roku. Za swoje zasługi, trzeciego maja 1991 otrzymała nominację na generała brygady jednocześnie stając się pierwszą kobietą-generał w Wojsku Polskim (drugą w 2006 roku została Elżbieta Zawacka). Za działania wojenne 1920, 1939–1945 i Powstania Warszawskiego odznaczona dwukrotnie Krzyżem Wojennym Orderu Virtuti Militari, a za działalność niepodległościową Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Zmarła 19 kwietnia 1997 roku. Została pochowana na Wojskowych Powązkach. W dziesiątą rocznicę jej śmierci, przy muzeum Wojska Polskiego, został odsłonięty jej pomnik ufundowany przez gen. Elżbietę Zawacką.