SŁUŻBA CZŁONKIŃ

Przysposobienia Wojskowego Kobiet

W POWSTANIU WARSZAWSKIM

Przysposobienie Wojskowe Kobiet (PWK) to przedwojenna organizacja mająca na celu przygotowanie kobiet do pełnienia pomocniczej służby wojskowej w razie wybuchu wojny.

PWK formowało się od 1922 roku, a sformalizowane zostało  w 1927 roku i działało, aż do wybuchu II wojny światowej. Szacuje się, że PWK zrzeszało 47 tysięcy członkiń. 

Działania Organizacji skupiały się na wyszkoleniu młodych obywatelek. Każda członkini PWK przechodziła kurs ogólnowojskowy trwający 150 godzin, realizowany w ciągu dwóch lat. Kurs obejmował zajęcia z nauki o broni, strzelectwa, łączności, nauki obywatelstwa, higieny i ratownictwa, wychowania fizycznego i gier polowych. Po ukończeniu kursu absolwentki wybierały dziedzinę, w której chciały się specjalizować. Do wyboru miały: służbę sanitarną, oświatową, łączności, gospodarczą lub kancelaryjną. Praca edukacyjna PWK realizowana była w dwóch formach: zbiórek w czasie roku szkolnego oraz w formie miesięcznych letnich obozów szkoleniowych. 

Istotnym elementem wychowania w PWK było budowanie szacunku do munduru. Mundur służbowy PWK składał się z: bluzy w kolorze khaki z naszytymi oznaczeniami rodzaj służby wyszkolenia oraz stopnia; spódnicy w kolorze granatowym oraz granatowego beretu z metalowym symbolem PWK. Symbolem PWK był orzeł z rozpostartymi skrzydłami, bez korony w szponach znajdował się napis „PWK”. Zarówno Orzeł PWK jak i mundur PWK był był bardzo ważny dla członkiń- pokazywał przynależność do organizacji. Dziewczęta uczono szacunku do munduru i dumy z możliwości jego noszenia. Pewiaczki swój mundur zakładały podczas zbiórek, szkoleń, ważnych uroczystości państwowych organizowano również „Święto Munduru”.

W marcu 1939 roku powołano tzw. Pogotowie Społeczne PWK, w celu koordynacji działań zmierzających do przygotowania społeczeństwa do obrony w sferze służby zdrowia, opieki nad ludnością cywilną, promowania postaw proobronnych, a także wspieranie wojska i administracji. Pogotowie Społeczne PWK skupiło 700 tys, kobiet, zrzeszonych w 57 organizacjach (takich jak Polski Czerwony Krzyż, Harcerstwo Żeńskie, Liga Obrony Przeciwpowietrznej czy Koło Polek).

W ramach Pogotowia Społecznego PWK działało kilka sekcji:

  • Sekcja Pomocy Wojsku (jej zadaniem było organizacja placówek kulturalno- oświatowych, świetlic i gospód żołnierskich- realizowana wspólnie z Polskim Białym Krzyżem)
  • Sekcja Pomocy Ludności (jej zdaniem była pomoc rodzinom powołanych do wojska żołnierzy oraz rodzinom ewakuowanym z miejsca zamieszkania z powodu działań wojennych. Ustalano plany ewakuacyjne ludności oraz rozmieszczenie punktów przejściowych. Punkty przejściowe miały za zadanie zapewnić ludności tymczasowe schronienie, wyżywienie, a także pomoc medyczną.)
  • Sekcja Domu i Dziecka (jej zadaniem była organizacja sieci opieki przedszkolnej, mającej na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom w czasie wojny.)
  • Sekcja Gospodarcza (jej zadaniem było przeszkolenie kobiet w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego w warunkach wojennych. Realizowana była we współpracy z nauczycielami szkół gospodarczych.)
  • Sekcja Zdrowia (jej zadaniem było szkolenie do służby ratowniczo- sanitarnej. Realizowane było we współpracy z PCK. Lekarki i pielęgniarki przygotowywały broszury, czasopisma, organizowały wystawy i pokazy. W ramach tej sekcji prowadzono ewidencję lekarek w całej Polsce)

Wszystkie te projekty zostały zatrzymane przez wybuch wojny. Do części ochotniczek przesłano informację o mobilizacji, lecz podkreślono, że jest to tylko obowiązek dyspozycyjności, a dalsze rozkazy przekażą komórki mobilizacyjne, które ostatecznie nie powstały. Imienne wezwania dostała tylko część personelu służby zdrowia, juzistki i telefonistki. Kobiety musiały więc podjąć samodzielnie inicjatywy tam, gdzie istniała potrzeba pełnienia przez nie służby.    

Dzięki przeszkoleniu, które otrzymały w ramach PWK, wyczulone na hasło czynnej obrony niepodległości Ojczyzny jako obowiązku każdej Polki kobiety ofiarnie włączyły się do aktualnych prac obronnych. „Przedwojenne pewiaczki” stanęły do walki również w czasie Powstania Warszawskiego. Wśród nich była Maria Wittek, komendantka PWK, która następnie dowodziła Wojskową Służbą Kobiet KG ZWZ-AK. Członkinie PWK angażowały się w niemalże w każdym rodzaju służby w czasie Powstania Warszawskiego. Pewiaczki można było spotkać w służbie sanitarnej, dywersji, sabotażu, łączności czy służbie gospodarczej. Nasza wystawa zabierze Państwa w fascynującą podróż po dziedzinach wyszkolenia PWK i działach służby kobiet w powstaniu, a wszystko to w towarzystwie 15 wspaniałych kobiet.