SŁUŻBA CZŁONKIŃ

Przysposobienia Wojskowego Kobiet

W POWSTANIU WARSZAWSKIM

s. Józefa Słupiańska

12 III 1912 - 21 II 2019

Siostra szarytka, pielęgniarka w Szpitalu Dzieciątka Jezus

Urodziła się w 1912 roku w Wieluniu. Jako uczennica przeszła wiele szkoleń, między innymi kurs PCK, czy ochrony przeciwgazowej. W konsekwencji postanowiła wstąpić do PWK, gdzie szybko awansowała na instruktorkę. Jako młoda adeptka jeździła po szkołach gimnazjalnych i średnich i sama prowadziła szkolenia. Jednocześnie chodziła do szpitala na przygotowania praktyczne do pomocy medycznej w razie zagrożenia. Początki były trudne i wymagały dużej pracy nad sobą. Zmiana opatrunków przy otwartych ranach nie należała do przyjemnych, ale w krótkim czasie stała się dla Józefy rutyną. Słupiańska w wieku 22 lat wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo. W 1939 roku ukończyła szkołę pielęgniarską i podjęła pracę w Szpitalu Dzieciątka Jezus na ul. Nowogrodzkiej na oddziale laryngologii. Po wybuchu powstania dzielnie trwała przy chorych i ratowała powstańców, narażając swoje życie. Po ewakuacji szpitala do Milanówka zgłosiła się jako ochotniczka do powrotu do szpitala w celu opieki nad obłożnie chorymi pozostałymi w szpitalu. Została za to uhonorowana medalem im. Florence Nightingale – najwyższym odznaczeniem na świecie przyznawanym pielęgniarkom przez MKCK oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła w wieku 107 lat. Zapytana o sukces długowieczności odpowiedziała, że zawdzięcza go ciężkiej pracy i modlitwie.

Wychowanie obywatelskie

Przysposobienie Wojskowe Kobiet edukowało swoje członkinie na wielu płaszczyznach, a jedną z nich było wychowanie obywatelskie. Miało na celu kształtowanie postaw patriotycznych, odpowiedzialności obywatelskiej oraz umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie. Poprzez różnorodne działania i szkolenia uczestniczki PWK miały być przygotowane do aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym oraz ewentualnej służby dla kraju. Wychowanie obywatelskie miało propagować wartości demokratyczne, rozwijać umiejętności społeczne czy uczyć budowania wspólnoty obywatelskiej.  Dzięki temu kobiety miały być bardziej świadome swoich praw i obowiązków wobec państwa oraz społeczeństwa, co miało przyczynić się do pełniejszego zaangażowania w życie publiczne i społeczne. Ponadto służba w PWK sprzyjała budowaniu poczucia odpowiedzialności obywatelskiej oraz umiejętności pracy w zespole i współpracy z innymi. To z kolei przekładało się na rozwój umiejętności przywódczych i organizacyjnych. Program wychowania obywatelskiego zakładał 10 godzin dla uczestniczek z cenzusem szkoły średniej oraz 20 godzin dla uczestniczek z cenzusem szkoły powszechnej, czyli 5-10% całkowitego programu wyszkolenia. W zakres przedmiotów wchodziły tematy związane z geopolityką, historią ruchów niepodległościowych wraz ze szczególnym uwzględnieniem udziału w nich kobiet. Omawiano społeczne aspekty uczestnictwa kobiet w życiu państwa, role kobiet-obywatelek oraz prawodawstwo dotyczące kobiety w pracy i rodzinie. Obowiązkowe także były tematy dotyczące samokształcenia oraz wycieczka do instytucji lub warsztatu społecznego.

Siostry zakonne w powstaniu

Podczas okupacji w Warszawie działało około 30 zgromadzeń zakonnych żeńskich. Wśród nich habitowe, ale i niehabitowe. Siostry tak jak przed wojną zajmowały się edukacją młodzieży, leczeniem, dożywianiem ubogich, opieką nad starszymi, niepełnosprawnymi i sierotami, jednak w latach okupacji angażowały się także w działania konspiracyjne, takie jak przechowywanie broni, przekazywanie grypsów z więzień czy ukrywanie osób pochodzenia żydowskiego.

W trakcie Powstania Warszawskiego siostry musiały stawić czoła nowej rzeczywistości. Niejednokrotnie wykazywały się wielkim heroizmem i ofiarnością, wiele razy przypłacając swoją posługę własnym życiem. Wśród zakonnic były lekarki, pielęgniarki, a niektóre z nich były żołnierkami Armii Krajowej. Najnowsze ustalenia mówią nawet o 24 zgromadzeniach czynnie włączonych w Powstanie Warszawskie.

Wiele domów zakonnych decyzją sióstr przełożonych została przekształcona w kuchnie polowe, schroniska czy szpitale. Przykładem jest szpital w kościele Zgromadzenia ss. Sakramentek na Nowym Mieście czy ss. Zmartwychwstanek na Żoliborzu. Siostry wieczorami wychodziły na ulicę opatrywać Powstańców, ale również nie pozostawiały bez pomocy niemieckich żołnierzy. Pełniły także inne służby pomocnicze, prały i cerowały ubrania, zdobywały wodę, środki opatrunkowe czy żywność. W sierpniu 1944 roku na terenie zgromadzenia ss. Szarytek na Powiślu ostało się jeszcze kilka krów. Siostry zorganizowały tam punkt wydawania mleka dla niemowląt, które niejednemu dziecku uratowało wtedy życie. Szczególnie w pierwszych dniach Powstania zakonnice zajmowały się także organizowaniem życia kulturalnego i duchowego walczącej stolicy.

Fotografie archiwalne

  1. Siostra Józefa Słupiańska /źródło: Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo Prowincji Warszawskiej
  2. Defilada z okazji wręczenia sztandaru oddziałowi Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Warszawie /źródło: NAC domena publiczna
  3. Aleksandra Piłsudska wręcza sztandar komendantce batalionu Warszawskiego Gertzównie. Obok widoczny gen. bryg. Jan Karol Wróblewski /źródło: NAC domena publiczna
  4. Siostra Lucyna Reszczyńska ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo Prowincji Warszawskiej z pielęgniarkami i pacjentami Szpitala Dzieciątka Jezus /źródło: Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo Prowincji Warszawskiej